Maria Dorcz

Maria Dorcz urodziła się 2 stycznia 1924 r. w Końskich, w rodzinie Józefa Śliwińskiego i Florentyny z Potockich. W 1937 r. ukończyła siedmioklasową Szkołę Powszechną, a następnie przez dwa lata była uczennicą trzyletnich kursów kroju i szycia Towarzystwa Oświatowo-Wychowawczego „Caritas”. W październiku 1939 r. zmarł jej ojciec, ranny podczas jednego z wrześniowych bombardowań miasta. Od lutego 1942 r. do marca 1945 r. pracowała w Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „w dziale węgla i ziemniaków jako siła biurowa”. Według przekazów rodzinnych uczęszczała podczas okupacji na tajne komplety, zaś jej dom przy ulicy Piotrkowskiej 4 bywał lokalem konspiracyjnym. W 1946 r. ukończyła Gimnazjum Ogólnokształcące i wyjechała do Łodzi. W 1947 r. zdała tamże maturę i podjęła studia zaoczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jednocześnie znalazła zatrudnienie w Centrali Tekstylnej, a następnie w Powszechnej Spółdzielni Spożywców. Ponadto dokształcała się na kursach zawodowych dla pracowników biurowych. W 1948 r. zmarła jej matka, żyła natomiast, do 1987 r., starsza i wymagająca opieki siostra.

Po ukończeniu studiów wyższych stopnia pierwszego wróciła do Końskich. W 1953 r. podjęła pracę w Rzemieślniczej Spółdzielni Pracy Metalowców „Współpraca”, a później w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Z dniem 15 września tego roku objęła stanowisko kierownika Powiatowego Archiwum Państwowego, z nadzorem nad zasobem archiwalnym w powiatach koneckim, opoczyńskim i przysuskim. W 1957 r. zawarła związek małżeński z Jerzym Dorczem, leśnikiem. W roku następnym urodziła syna Waldemara, a w 1960 r. drugiego syna, Krzysztofa. W latach 1962-1967 kontynuowała na Uniwersytecie Łódzkim studia wyższe, drugiego stopnia, zakończone obroną pracy magisterskiej z historii pt. „Zarys dziejów administracji powiatu koneckiego do 1939 r.”. Z końcem 1975 r., po wprowadzeniu reformy podziału administracyjnego kraju, utraciła pracę na skutek likwidacji archiwum. Według opinii dyrektora Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Kielcach była „zdolnym i doświadczonym pracownikiem, ze znajomością języka niemieckiego i rosyjskiego. W ciągu tego długiego okresu pracy w Końskich zyskała sobie ogólny szacunek środowiska i miano działacza kultury, gdyż dużo wysiłku wkładała bezinteresownie w działalność wielu organizacji, tj. PTH [Polskie Towarzystwo Historyczne], PTTK, a zwłaszcza opieki nad zabytkami, itp”.

W 1976 r., będąc nadal osobą bezpartyjną, została zatrudniona jako wychowawczyni w internacie Studium Wychowania Przedszkolnego. Dodatkowo, w latach 1977-1980, pracowała na pół etatu przy archiwizowaniu dokumentów w Koneckich Zakładach Narzędzi Gospodarczych. W roku szkolnym 1980/1981 prowadziła zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w Szkole Podstawowej w Radwanowie. Od 1982 r. była nauczycielem mianowanym w SWP, skąd w 1984 r. przeszła na emeryturę. Przez następnych kilka lat pracowała jeszcze, w niepełnym wymiarze godzin, jako wychowawczyni w internacie tej szkoły. W 1990 r. zmarł jej mąż.

Według wyliczeń ZUS uczyła się i pracowała 44 lata, 11 miesięcy i 19 dni. Mimo słabego zdrowia zawsze łączyła pracę zawodową z działalnością społeczną. Aktywnie działała na terenie Konecczyzny w Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich, w PTTK i w Komisji Opieki nad Zabytkami, w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej. Za pracę społeczną została uhonorowana w 1969 r. Srebrną Odznaką PTTK, w 1974 r. Srebrną Odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, w 1985 r. odznaką „25 lat PTTK”, ponadto odznaką TWP „Zasłużony popularyzator wiedzy”. Otrzymywała również nagrody książkowe z Ministerstwa Kultury i Sztuki (Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków).

Zmarła 1 lutego 1995 r. w Końskich i została pochowana na miejscowym cmentarzu parafialnym.

 Na podstawie zachowanych akt personalnych
sporządził Krzysztof Dorcz

Biogramy Marii Dorcz
Helena Kisiel, w: Archeion, t. CI, Warszawa 2000, s. 351, 352.
Wojciech Pasek, w: Słownik Biograficzny Krajoznawców Kielecczyzny, pod red. Andrzeja Rembalskiego, Kielce 2008, s. 43, 44.